ایزدیان

دکتر بتسابه مهدوی

 

آیین ایزدی بجا مانده ای از آیین (میترا) می باشد و در طول تاریخ هفتاد ودو بار مورد کوچ اجباری قرار گرفته اند و صد هزار نفر از آن در راه این آیین از میان برداشته شده اند...

در میان ایزدیان پنج جشن وجود دارد و  سه جشن از این اعیاد در لالش اجرا می گردد و ایزدیان سراسر جهان در این جشن شرکت می کنند.

 

ایزدیان روزه می گیرند. ولی ایام روزه داری آنها، سه روز است و روز چهارم را به نام عید پایان روزه، جشن می گیرند. در آیین ایزدی، حرکت تبلیغ آیینی وجود ندارد و از هیچ احدی هم قبول نمی نمایند که آیین خود را تغییر دهد و از ایزدی بودن خود دست بکشد یا از دین یا آیین دیگری بدانها بگرود.

بر اساس آداب و سنن آیینی و اجتماعی ایزدی، هیچ قشری نمی تواند از قشر دیگر همسر بگیرد. زیرا در بین آنان تشکیلات اجتماعی بر سر قشر تقسیم و تشکیل دهنده ی جامعه ای آنان سه قشر می باشد.

 

این آیین از بقایای آیین (میترایی) و در روزگاران باستان که به 4500 ق.م بر می گردد و آیین میترایی از هندوستان به اروپا وارد و اروپا را در بر گرفته است. "آداب و رسوم آیینی و اجتماعی ایزدی با میترایی مثل هم و از هم جدا نیستند و آنچه در کتاب آنان ذکر شده است در نزد آنان نیز موجود است".

بعد از آمدن آیین زرتشتی و حل شدن چندین آیین دیگر در این آیین، آیین ایزدی همچنان باقی ماند و در این آیین حل نگردید و کماکان مثل گذشته بکر ماند.

 

در بین ایزدیان سه قشر وجود دارد: (پیر – مرید- شیخ) و این سه قشر هر کدام جدا از هم، آیین همسرداری جداگانه ای دارند و به هیچ روشی نمی توانند از همدیگر زن بگیرند. برای نمونه شخصی از قشر شیخ نمی توان به هیچ روشی از قشر مریدان زن بگیرد و تا کنون هم چنین چیزی روی نداده است و از لحاظ آیینی کاملاَ ناشرعی می باشد. هر چند مدتیست که زن گرفتن در میان ایزدیان رو به کاهش است و جوانان بجای زن گرفتن و تشکیل خانواده در فکر رفتن به اروپا می باشند.

 

ولی بعد از قرار(انجمن روحانیون ایزدی)در خصوص نقدی خرید طلا برای دختران در وقت ازدواج بیشتر از هفتادو پنج گرم نباشد، بار دیگر جوانان بجای رفتن به اروپا و خروج از منطقه ی خود، شروع به ازدواج و تشکیل خانوده نموده اند.

شیخ آدی، شخصی صوفی بود و دراواخر قرن 11 و آغاز قرن 12 می زیسته است. او در منطقه ی(حکاری) در شمال کوردستان به مکانی که اینک بدان(لالش) می گویند، آمد و در اینجا سکنی گزید.

 

 

لالش تنها پرستشگاه ایزدیان در سراسر جهان می باشد. از آن پنج جشنی که ایزدیان برگزار می نمایند، سه جشن آن در لالش برپا می گردد و ایزدیان از سراسر دنیا جهت شرکت در این سه مراسم به لالش می آیند.

جشنهای آیین ایزدی که بدان اشاره شد، پنج جشن می باشد: جشن(چله تابستان)،  جشن(چله ی زمستان) و جشن(جمایی = جمعه ای بزرگ) که این سه جشن طی مراسم خاصی در لالش برگزار می گردند و جشن(روزه) ایزدیان، که به مدت سه روز روزه می گیرند و در روز چهارم جشن پایان آن را می گیرند و همچون مسلمانان از برآمدن صبح تا غروب افتاب هیچ گونه مواد خوردنی و آشامیدنی نمی خورند و امساک می نمایند.

 

بزرگترین جشن ایزدیان، جشن سال نو می باشد و همه ساله در ماه چهارم میلادی (نوروز) آنرا با شکوه تمامی برگزار می نمایند.

ایزدیان در مرحله ی نخست به خداوند اعتقاد دارند و در مرحله ی بعدی به (ملک الطاووس) معتقد هستند ، در آیین ایزدی به هیچ شیوه ای کار تبلیغ آیینی و نشر آن وجود ندارد. چون که بر اساس آیین ایزدی کسی که اصالتاً از اقوام ایزدی نیست نمی تواند به این آیین گرایش داشته باشد و همچنان که یک ایزدی نمی تواند به آیین یا دین دیگر گرایش داشته و بدان بگرود.

 

ایزدیان بجز خداوند، به روز قیامت، بهشت و دوزخ نیز اعتقاد باطنی دارند و به تمامی پیغمبران هم معتقد هستند. از حضرت آدم(ع) تا ختم رسل حضرت محمد(ص) نیز به عنوان رسولان خدواند اعتقاد دارند. این اعتقادات با این توصیف که به مرشدان آیینی خود که بعد از شیخ آدی آمده اند نیز معتقد می باشند.

 

به سبب این 72 کوچ اجباری که به درازای تاریخ به عمل امده است و دچار آن همه تاراج و خانه خرابی شده اند، کتاب مقدس خود را از دست داده اند و اکنون فقط دو کتاب به نامهای(جلوه) و( مصحف رش) برای آنان باقی ماند. در این آیین ، خوردن ویژه (کاهو)، خوردن گوشت گراز، قتل نفس و آمیزش ناشرعی حرام و نباید پیروان این آیین بدانها نزدیک شوند. چون که در هر طریقت صوفی گری و خدا  شناسی طرق مختص به خود را دارد".

اکثریت هم کیشان ایزدی در جهان در جغرافیای کوردستان هستند و مرکز آنان در لالش می باشد. بر اساس آمار وزارت بازرگانی، آمار ایزدیان در کوردستان در بین 550 تا 550 هزار نفر می باشد.

 

بطور کلی در دو استان دهوک و موسل ایزدیان تقسیم و زندگی می نمایند. در شهرهای (باعذره، شیخان، شاریا، خانکی، خطاری، دیربون و بعشیقه) سکونت گزیده و اکثراَ در موسل ساکن می باشند.

 

این بخش جدای آز آن بخش های ایزدیان است که در سوریه، ایران و اتحاد جماهیر شوروی سابق، امریکا و جمعیت کثیری از آنان  در اروپا به ویژه در آلمان زندگی می کنند. چون که کشور آلمان به سبب آنکه اهمیت خاصی به اقلیتها میدهد، در مدتی کوتاه درخواست پناهندگی آنان را قبول می نماید. برای همین هم تمامی ایزدیان به انجا پناهنده می شوند.

دکتر بتسابه مهدوی

9 بهمن 1395

تهران

جشن بهمنجه (روز پدر) در ایران باستان

دکتر بتسابه مهدوی

 

جشن بهمنگان در روز وهمن(وهومن) از ماه وهمن(بهمن) از سالنامه ی زرتشتیان برابر با 26 دی سال شمار خورشیدی برگزار می شود . بهمن از واژه ی اوستایی وهومن (vohomana) به معنای اندیشه نیک است که از وه(vah) پهلوی ودراوستا ونگهو (vangho) به معنای  نیک و من(mana) به چم اندیشه درست شده است .

 

فروزه ی وهومن یکی از فروزه ها(امشاسپندان) اهورا مزدا است ودر دنیای مینوی مظهر اندیشه نیک و دانش خدادا است  .پاسبانی چهارپایان سودمند در دنیای گیتایی به این امشاسپند واگذار شده است واز این روی زرتشتیان درجشن بهمنگان یا بهمنجه از کشتار حیوانات و خوردن گوشت آنان خود داری می کنند(دلیل اسطوره یی آن را در نوشتار دیگری خواهم نوشت) و برخی از متعصبین این عمل را در همه ی روز های ماه بهمن ادامه می دهند .

 

در نزد زرتشتیان در روزهای وهمن (دومین روز هر ماه ) وروز ماه روز دوازدهم هر ماه روز گوش (روز چهاردهم هر ماه) و روز رام (روز بیست ویکم هر ماه ) به نام روز های نبر(nabur) معروفند ودر هر ماه چهار روز نامبرده شده زرتشتیان نبر نگه می دارند به این  معنا که در این روز ها گوسفند ودیگر حیوانات سودمند را نمی برند (ذبح نمی کنند) وگوشت انان را نمی خورند (این کار شاید نزدیک ترین عمل به روزه در ادیان دیگر باشد وگر نه در دین بهی روزه حرام است.

 

این روز (جشن بهمن گان ) به مردان اندیشه ور واشون تعلق دارد و در نزد زرتشتیان به عنوان روز پدر نامیده می شود .

در این روز زنان به مرد خود و فرزندان به پدران خود هدیه شایان می دهند و از آنان سپاس گزاری می کنند .

دکتر بتسابه مهدوی

9 بهمن 1395

تهران

تو

گرامیداشت و آزادی زن در برگزیدن همسر در ایران باستان

دکتر بتسابه مهدوی

 

در میان گات های زرتشت سروده هایی دیده می شود که نشان می دهد در آن هنگام نیز زن ها در گزینش همسر خود آزادی داشتند و همچنین در جدایی پیوند زناشویی که این دوسویه بوده و زن هم می توانسته این کار را بکند.

 

«و تو ای پورو چیست، ای جوان ترین دختر زرتشت از خاندان هچت اسپ. من که پدر تو هستم، جاماسپ را که یاور آیین مزداست از روی راستی و منش پاک به همسری تو برگزیده ام. اینک برو با خردت مشورت کن و در صورت پسندیدن او، با عشق پاک در انجام وظیفه مقدس زناشویی بکوش».

«یسنا - هات 53 - بند سوم»

 

 

پاسخ پوروچیست به پدرش پس از اندیشه ژرف:

«ای پدر، پس از ژرف اندیشی، من جاماسب را پسندیدم و دوست دارم و با ته دل به او مهر خواهم ورزید و او را به عنوان شوهر آینده خود مانند پدر و بزرگ تر و راهنمای خود خواهم پذیرفت. بشود که مزدا اهورا بخشش نیک اندیشی را همیشه بهره ما سازد».

« یسنا - هات 53 - بند چهارم»

 

این ها همه در هنگامی است که تا سده ها و هزاره ها پس از آن یونانیان و دیگر ملت ها به «زن» مانند برده خود نگاه می کردند. برای نمونه بد نیست به یکی از نوشته های «پل دو بروی» در این باره نگاهی بیندازیم :

«تحولی که زرتشت در فرهنگ آن زمان به وجود آورد ، زن های ایرانی را در همه زمینه ها هم تراز مردان کرد و زن ها از چنان آزادی برخوردار شدند که مانند آن را در هیچ جایی از جهان باستان نمی توان یافت. در آن زمان یونانی ها با زنان خود مانند برده رفتار می کردند و ارستو می گفت زن نمی تواند روح داشته باشد». 

 

در قوانین اوستا می خوانیم : ۱- زن می توانسته دارایی خود را به تنهایی اداره کند. ۲- زن می توانسته سرپرست و نگهدار فرزندان خود باشد. ۳- زن می توانسته نماینده قانونی شوهر خود بوده و در بیماری شوهر کارها را به تنهایی اداره کند ۴- زن می توانسته از شوهر ستمگر خود به دادستان شکایت کند و سزای او را بخواهد. ۵- شوهر حق نداشته است بدون اجازه زنش دختر خود را شوهر دهد. ۶- در دادگاه گواهی زن پذیرفته می شد. ۷- زن می توانسته است داور یا وکیل شود. ۸- زن می توانسته وصی قرار گیرد و همگی دارایی های خود را وصیت کند.

دکتر بتسابه مهدوی

8 بهمن 1395

تهران

چگونگی جشن گرفتن و کارهای ویژه اسپندگان

دکتر بتسابه مهدوی

 

در این روز مردان به همسران خود هدیه می دادند. مردان زنان خانواده را بر تخت شاهی می نشاندند و از آن ها پیروی می کردند و به آن ها پیشکش می دادند. این یک یادآوری برای مردان بود تا مادران و همسران خود را گرامی بدارند و چون یاد این جشن تا زمان های درازی ادامه داشت و بسیار باشکوه برگزار می شد همواره این آزرم و کرنش به زن برای مردان گوشزد می گردید. این جشن هیچ پیوندی به ولنتاین ندارد. از دید زمان برگزاری نیز جشن اسپندگان که در ۲۹ بهمن برگزار می‌شده است، با جشن لوپرکالیا نزدیک است.

 

هنوز نیز در برخی از گوشه های ایران زمین مانند سپاهان (اصفهان) ، پهله ، ری و دیگر شهر های ناحیه مرکز و غرب ایران، مراسم جشن اسپندگان همچون گذشته برگزار می شود، در این روز بانوان لباس و کفش نو می پوشند، زنانی که مهربان، پاکدامن، پرهیزگار و پارسا بوده اند و در زندگی زناشویی خود فرزندان نیک را به میهن ارزانی داشته اند مورد تشویق قرار می گیرند و از مردهای خود پیشکش هایی دریافت می کنند. آن ها در این روز از کارهای همیشگی خود در خانه و زندگی معاف شده و مردان و پسران وظایف جاری زنانه را در خانه بر عهده می گیرند.

 

این جشن را به نام جشن برزیگران هم می شناسند. در روز اسپندگان چند جشن با مناسکی ویژه بر گزار می شده است. نخستین جشن مردگیران یا جشن مژدگیران بود که ویژه زنان بود. در این روز مردان برای زنان هدیه ای خریداری و از ایشان قدر دانی می کردند. امروزه نیز مهم ترین جنبه اسپندگان قدردانی از زنان است. در زمان گذشته (چنان که ابوریحان روایت کرده است) کارهای دیگری هم انجام می دادند چون آیین های جادویی برای دور کردن خرافه پرستان ولی ابوریحان این آیین ها را تازه و نااصیل خوانده است.

دکتر بتسابه مهدوی

8 بهمن 1395

تهران

داستان پیدایش ولنتاین

دکتر بتسابه مهدوی

 

چند سالی ست که ۲۵ بهمن (۱۴ فوریه) روز ولنتاین و خرید گل و عروسک ، شکلات و … در کشورمان جا افتاده است. در این روز هیاهو و هیجان را در خیابان ها می بینیم. فروشگاه هایی که کالاهای کادویی لوکس و فانتزی می فروشند،  پرهمهمه می شود. همه جا نام Valentine به گوش می خورد. بیشتر جوان ها بدون آگاهی از این که این ولنتاین خوردنی یا پوشیدنی است، تنها می دانند که باید برای کسانی که دوست دارند هدیه بخرند.

 

یا برخی دیگر همه چیز را در باره Valentine و چگونگی نامگذاریش می دانند، ولی در برابر نام سپندارمذگان به گوششان نخورده است. بسیاری ها می دانند که :

 

در سده سوم میلادی که برابر می شود با آغاز امپراتوری ساسانی در ایران، در روم باستان فرمانروایی بوده است به نام کلودیوس دوم. کلودیوس باورهای شگفتی داشته است، برای نمونه سربازی خوب خواهد جنگید که بی همسر باشد. از این رو زناشویی را برای سربازان امپراتوری روم برمی چیند. کلودیوس به اندازه ای سنگدل و فرمانش به اندازه ای راسخ بود که هیچ کس یارای کمک به ازدواج سربازان را نداشت. ولی کشیشی به نام والنتیوس (ولنتاین)، پنهانی عقد سربازان رومی با دختران محبوب شان را جاری می کرد. کلودیوس دوم از این موضوع آگاه می شود و دستور می دهد که ولنتاین را به زندان بیاندازند. ولنتاین در زندان عاشق دختر زندانبان می شود. سر انجام کشیش به جرم جاری کردن عقد عشاق، با قلبی عاشق اعدام می شود. بنابر این او را نماد و فدایی راه عشق می دانند و از آن زمان ولنتاین سمبلی برای عشق می شود.

 

ولی کمتر کسی است که بداند در ایران باستان، نه چون رومیان از سه سده پس از میلاد، که از بیست سده پیش از میلاد، روزی به نام «روز عشق» بوده است. این روز که اسپندگان یا سپندارمذگان یا اسپندارمذگان نام داشت برای گرامیداشت و ستایش از زنان و مادران بوده است.

دکتر بتسابه مهدوی

8 بهمن 1395

تهران

عکس نوشته 6 بهمن 1395

روز زن در ایران باستان

دکتر بتسابه مهدوی

 

از گذشتگان دور روز زن را در اسفندگان (پنجم اسفند) برگزار مى کردند. این روز  نامیده مى‌شود که نام فرشته نگهبان زمین است، از آنجایى که زمین همانند زنان بارورى دارد، این جشن براى گرامیداشت زنان نیکوکار برگزار مى شود. برگزارى مراسم جشن و سرور در این روز ضرورى است. در این روز براساس سنت باستانى بانوان با پوشیدن لباس هاى نو، مورد تکریم قرار مى گیرند، مادران از فرزندان خود و زنان از مردان پیشکش‌هایى دریافت مى کنند و زنان نیکوکار، پاکدامن، پرهیزگار و مادرانی که فرزندان درستکار تربیت نموده‌اند مورد تشویق قرار مى گیرند.

 

در سفره این جشن جامى از شیر و تخم مرغ که نشانه ماه بهمن است قرار دارد. به جز آنها میوه هاى فصل به ویژه انار و سیب، شاخه هاى گل، شربت و شیرینى، برگ هاى خشک آویشن با دانه هایى از سنجد و بادام در چهار گوشه سفره قرار مى دهند و مواد خوشبو و کندر بر روى آتش مى گذارند و مقدار کمى از هفت گونه حبوبات و دانه ها که در جشن مهرگان براى سفارش کاشتن در آن فصل در سفره جشن مهرگان قرار داده اند مى‌گذارند.

 

اسفندگان از جمله جشن‌هاى ماهیانه اى است که اطلاع دقیقى از گذشته برپایى آن نوشته نشده است. اما بنابر گفته ابوریحان بیرونى (که در نقشی همانند فردوسی بزرگ زنده کننده جشن‌ها و مراسم ایران باستان بود) در ایران قدیم جشنى با نام مزدگیران یا مردگیران در بین مردم رواج داشته است. از ویژگى‌هاى این جشن که زمان برگزارى آن 5 روز نخست ماه اسفند بوده، استراحت کامل زنان از کار و تلاش و کوشش و فرمان‌بردارى کامل مردان از زنان بوده است. در این چند روز به پاس تلاش یک ساله زنان، مردان وظایف ایشان را بر دوش گرفته و با این کار، فعالیت‌هاى یک زن را تجربه مى‌کردند و در عین حال در این روز هدیه دادن به زن خانه از آداب و رسوم اصلى این جشن به شمار رفته است.

 

این جشن به نام «سپنته آرمئى تى» نماد از خودگذشتگى، فروتنى و مهر بى‌پایان شناخته شده است. واژه سپندارمزد در اوستا به معنى فروتنى و بردبارى است. «سپنته آرمئى تى» یا سپندارمز یا اسفند امروزین، نام چهارمین امشاسپند و نام پنجمین روز هر ماه است که به خاطر داشتن صفت پاک و ارزشمند فرشته نگهبان زمین نام گرفته است. در نوشته‌های آیین ایرانیان باستان آمده است: سپنته آرمئى تى، فروزه‌اى (نوری) است با ویژگى‌هاى زنانه و مادرانه یعنى مهر و عشق بى‌پایان، ایمان و پارسایی، تواضع و فروتنى، پاکی و راست کرداری.

 

طبق سالنامه باستانی، روز اسفند از ماه اسفند یعنى پنجمین روز از این ماه (5 اسفند)  و بنابر نگرش برخی در تقویم امروزى (هجری خورشیدی) 29 بهمن ماه روز سپاسدارى از جایگاه زنان و مادران است.

 

 

علت تفاوت این جشن در دو سالنامه ایرانی چیست؟

می دانیم که سال خورشیدی 365 روز و حدود شش ساعت است. در ایران باستان هر سال ایرانی، دوازده ماه و هر ماه سی روز بوده است. پنج روز آخر را پس از سی‌ام اسفند، اندرگاه یا پنجه دزیده یا وهیگک یا وهیجک می‌نامیدند. هر چهار سال، این کسرها را نیز یک روز حساب کرده و بعد از پنجه به نام اَوَرداد یا روز افزوده می‌نامیدند. اما پس از دگرگونی تقویم سالیانه به هجری شمسی، گاهنامه باستانی اصلاح شد تا تکلیف پنجه یا پنج روز اضافی را روشن کنند، بدین ترتیب که شش ماه آغاز سال را سی و یک روزه  و پنج ماه دوم از مهر تا اسفند را سی روزه به‌شمار آورده، اسفند را بیست و نه روز و هر چهار سال یک بارآن‌را نیز سی روزه شماره کردند.

این تغییرات که حاصل سی و یک روز به شمار آوردن شش ماه آغاز سال است باعث شد که جشن اسپندگان شش روز با آن چیزی که پیش از آن بوده تفاوت پیدا کند، که امروزه بنا به گاهنامه‌ی اصلاح شده‌ی خورشیدی 29 بهمن و بنابه تقویم باستانی، 5 اسفند ماه برگزار می شود.

 

منتقدان بر این نگرش اند که:

چون در منابع ناب ایرانی آمده است که: جشن سده پس از ۴۰ روز از شب چله، و پس از ۱۰۰ روز از آغاز آبان قرار دارد و همچنین جشن سده پیش از ۲۵ روز از چشن اسفندگان است، بنابراین ۳۰ آذرجشن یلدا، ۱۰ بهمن جشن سده، و ۵ اسفند جشن سپندارمزگان است.

بنابراین شایسته نیست که در روزهای جشنهای ملی ایران که در درازنای هزاران سال در جریان بوده، دست برد و آنها را دگرگون ساخت. ایشان این دگرگونی را که در ۲۰ سال اخیر پید آمده است را باعث آشفتگی در برترین و پیشرفته ترین گاهشمار گیتی (یعنی تقویم هجری شمسی) می داند.

 

روز اسفندگان متعلق به همه ایرانیان است از هر قوم و از هر مذهب. این روز را (29 بهمن یا ۵ اسفند) را میتوان روز عشق و دوستی نامید که تقریبا برابر و بسیار بهتر از روز ولنتاین بیگانگان می باشد که در حال رسوخ به فرهنگ ناب ایرانی ما می‌باشد.

دکتر بتسابه مهدوی

6 بهمن 1395

تهران

تقویم جلالی

دکتر بتسابه مهدوی

 

تقویم جلالی یا ملکی تقویمی است که در زمان سلطنت جلال الدین ملکشاه سلجوقی تدوین شد که تقویم فعلی ایران است .

 

علل وضع این تقویم این بود که چون تاریخ یزد گردی که اختصاص به زرتشتیان داشت بدون کبیسه محاسبه می شد به همین جهت نوروز ثابت نمی ماند و با اول بهار که ابتدای سال طبیعی است مطابقت نداشت ،به همین دلیل خواجه نظام الملک و سلطان ملکشاه در صدد اصلاح تقویم بر امدند ،در نتیجه جمعی از منجمین مامور تنظیم تقویم شدند که از جمله حکیم عمرخیام

دکتر بتسابه مهدوی

6 بهمن 1395

تهران

عکس نوشته 5 بهمن 1395