علت این که انسان ها از نظر احساس و عواطف متفاوتند چیست؟

دکتر بتسابه مهدوی

 

 دو علت دارد: یکی وراثت و دیگری تربیت.

شخصیت انسان در افکار، گفتار و رفتار و منش آدمی ظهور دارد و منشأ پیداش آن سه چیز است: یکی فطرت است که در همة انسان موجود است و دیگر: تکرار قول و عمل مداوم و پیوسته، به گونه ای که رفته رفته درون او نهادینه شده و به شکل خُلق و خوی ثابت آید. اهمیت نقش تربیت در اینجا بسیار است و البته راه های تربیتی بسیار گسترده و دقیق است.

سوم وراثت است. به عبارت دیگر: آن چه که باعث تفاوت افراد از نظر شخصیت، احساس و عواطف میشود. به عبارت دیگر: یکی تفاوت ژن ها و صفات موروثی است،دیگری تفاوت فضای تربیتی است که موجب میشود فطرت یا استعادهای بالقوة درونی به صورتی هماهنگ به فعلیت صحیح و کامل و شایستة مقام انسانیت برسد یا اصلاً به فعلیت نرسد یا فعلیتی ناموزون و هماهنگ یافته و یا حتی شیطانی پیدا کند، و به یک موجود مسخ شده مبدّل گردد. این ها اموری هستند که زمینه ساز تفاوت شخصیت ها و صفات درونی است.

دکتر بتسابه مهدوی

14 شهریور 95

تهران

 

عواطف یعنی چه ؟        

 دکتر بتسابه مهدوی

 

معمولاً پاسخ مردم به این که عواطف چیست، این است که عواطف یعنی احساس محبت و علاقه و بروز آن احساس نسبت به شخص دیگر.

گاهی هم می شنویم که می گویند: “ فلانی آدم عاطفی است.” و منظورشان این است که فلانی آدم لطیف و حساس و پرمحبتی است.

درمجموع وقتی صحبت از عواطف می شود بلافاصله حالت احساسی خوشایندی از جنس عشق و محبت به ذهن متبادر می شود.

حالا اگر بپرسند هیجان یعنی چه؟ چه می گویید؟ در این باره هم معمولاً پاسخی می شنویم دلالت بررفتاریمی کند از جنس جوش‌وخروش و ناآرامی و اضطراب.

هرچند همه‌ی این اظهار نظرها تا حدی درست است و به بخشی از رفتارهای هیجانی یا عاطفی اشاره دارد اما همه‌ی مطلب نیست.

حالا به تعریف هیجان از نظر علوم رفتاری توجه کنید. معمولاً هیجان و عواطف نیز یکسان یا نزدیک به هم معنی شده‌‌است.

“هیجان Emotion ، واکنش احساسی پیچیده‌ای است مرکب از یک عده تغییرات فیزیولوژیک که در تغییرات بدنی که مقدمه ی اعمال آشکارند، ظاهر می شود.”

پس هیجان یاعاطفه نوعی واکنش است. یعنی نوعی رفتار و جنبه‌ی احساسی دارد یعنی ناشی از یک حس و ادراک آن است.

(توجه به تعریف احساس از نظر روانشناختی نیز ضروری است.)

از آنجا که احساس در انسان‌ها دارای جنبه‌های خوشایند یا ناخوشایند است. پس عواطف و هیجان‌ها که رفتارهای ناشی از احساس‌های انسان است. خود دارای جنبه‌های خوشایند و ناخوشایند می باشد.

بنابراین تصور این‌که عواطف تنها دارای بار خوشایند است، درست نیست.

با چند مثال از هیجان‌ها و عواطف به اثر آن‌ها در زندگی می پردازیم.

حالت هایی مثل غم،شادی،خشم،عصبانیت،ترس،اضطراب،افسردگی همگی حالت های عاطفی یا هیجانی است که به نوعی عکس العمل رفتاری را نیز با خود دارد.

شیوه‌های بروز عواطف در افراد، گوناگون است و تحت تاثیر یادگیری و زمینه‌های زیستی و ارثی قرار می گیرد. اما آنچه قطعیت دارد این است که رفتارهای‌ عاطفی بیشتر متاثر از الگوهای محیطی است و چون این رفتارها جنبه‌ی یادگیری دارد، بنابراین می توان برنامه‌هایی برای آموزش ایجاد تعادل و هماهنگی در بروز عواطف در نظر گرفت و به این ترتیب بطور غیرمستقیم به کودکان کمک کرد تا عواطف خود را به نحو درست بروز دهند.

عده‌ای فکر می کنند که تسلط بر رفتار عاطفی یعنی کوشش برای سرپوش گذاشتن برآن و بروز ندادن آن‌ها؛ که این تصور نادرست است و باید به فکر ایجاد محیط‌هایی باشیم تا در آن فرزندان ما بطور غیرمستقیم و با یادگیری از الگوهای سالم در اطراف خود بتوانند عواطف خود را به درستی و به اندازه‌ی لازم نشان دهند.

اصولاً نشان دادن عواطف چه عواطف خوشایند چه عواطف ناخوشایند برای سلامتی، بقا و ارتباط سالم بین انسان‌ها ضروری است

دکتر بتسابه مهدوی

13 شهریور 1395

تهران