مهر

دکتر بتسابه مهدوی

 

جشن میترا کانا

هرمَزد روز از مهرماه برابر با 1 مهرماه در گاهشماری ایرانیروز جشن بزرگ «میثرَکَنَه / میتراکانا /مهرگان»، بزرگ­ترین جشن هخامنشی در ستایش و گرامیداشت «میترا» در نخستین روز ماه «باگایادی / بَغَیادی»(یاد خدا)، و نیز آغاز سال نو در گاهشماری هخامنشی.

 

امروزه نیز سنت کهن آغاز سال نو از ابتدای پاییز با نام «سال وِرز»، در تقویم محلی کردان مُکری مهاباد و طایفه­های کردان شکری باقی مانده­ است.

 

در تقویم محلی پامیر (به ویژه دو ناحیه­ی «ونج» و «خوف»)از نخستین روز پاییز(تیرماه)(1)با نام «نوروزِ تیرَه ما» یاد می­کنند.

 

آغاز پاییز به عنوان آغاز سال نو زراعی همچنان در میان کشاورزان رایج است. همچنین بیرونی از این روز با عنوان «نیم سرده»(نیمه­ی سال) نام برده است.هنگام اصلی جشن «مهرگان» نیز در اصل در چنین روزی بوده که بعدها به شانزدهم مهرماه منتقل شده است.

در ادبیات کهن فارسی نیز همواره جشن مهرگان با نخستین روز فصل پاییز برابر دانسته شده است.

دکتر بتسابه مهدوی

18 دی 1395

تهران

جشن پایان تابستان

دکتر بتسابه مهدوی

 

واپسین روز از شهریورماه برابر با 31 شهریور در گاهشماری ایرانی جشن پایان فصل تابستان و زمان گاهنباری به نام «پَتیَه شَهیم»در اوستایی «پَئیتیش هَهیَه» به معنی «پایان تابستان».

دکتر بتسابه مهدوی

18 دی 1395

تهران

جشن انار

دکتر بتسابه مهدوی

 

از ماراسپند روز شهریورماه برابر با 29شهریور در گاهشماری ایرانی برگزاری «جشن انارچینی» در پایان شهریورماه تا آغاز مهرماه در بخش تارم و روستاهای انبوده‎ و رودبار الموت قزوین که همراه با شادی کردن و نواختن دایره و سورنا و دهل انجام می شود و پیش از آن کسی حق چیدن انار ندارد.

 

انار سنگان‎‎ و انار انبوده‎ مهم تـریـن محصولات‎‎‎ باغی‎‎ این‎ منطقه است که شهرت جهانی دارد و به‎ کشورهای‎ خارجی‎‎ نیز صادر می شود.

دکتر بتسابه مهدوی

18 دی 1395

تهران

روز بزرگداشت سالخوردگان

دکتر بتسابه مهدوی

 

ارد روز از شهریورماه برابر با 25شهریور درگاهشماری ایرانی رسمی با پیشینه ی سه هزار ساله در بزرگداشت سالخوردگان و ارج نهادن به پدربزرگان و مادربزرگان در ایران باستان به نام «اشیش وانگ»، که روز رحمت خدا، اخلاقیات و معنویات و روان پاک بود و تا کنون نیز در برخی از مناطق سرزمین های ایرانی با دیدار از بزرگان خانواده ادامه دارد.

دکتر بتسابه مهدوی

17 دی 1395

تهران

جشن می خواره

دکتر بتسابه مهدوی

 

رَشن روز از امردادماه برابر با 18 امرداد در گاهشماری ایرانی جشن «مَی خواره» در سرزمین «سُغد» و «ورا رود»(= ماورالنهر) که ابوریحان بیرونی از آن یاد می کند و آن را برابر با هجدهمین روز مردادماه یا «اشناخندا»ی سغدی می داند.

 

با توجه به گفتار بیرونی که ویژگی جشن «می خواره» را نوشیدن عصیر ناب یاد می کند و نیز با توجه به چند شاهد دیگر، می توان گمان داد که یکی از ویژگی های جشن مردادگان، نوشیدن نوشیدنی های خاصی همچو افشره ی گیاه «هوم» و یا آبجو بوده باشد.

 

گیاه مقدس «هوم» و افشره ی آن برای مردمان باستان همواره یک نوشابه ی جاودانی و عامل بی مرگی دانسته می شده است.

 

آنچنان که از منابع هندو همانند «ریگ ودا» برمی آید، این نوشیدنی و نیز جام آن به نام «اَمرتـَه» شناخته می شده که به معنای بی مرگی است.همچنین در «ایلیاد» هومربرای شستشوی «آشیل» پهلوان اسطوره ای  یونانی از نوشابه ای جاودانی به نام «اَمبروسیه» یاد شده است که آن نیز با بی مرگی در پیوند است.

دکتر بتسابه مهدوی

16 دی 1395

تهران

زیارت پیر نارکی

دکتر بتسابه مهدوی

 

مهر روز تا ورهرام روز از امردادماه برابر با 16 تا 20 امرداد در گاهشماری ایرانی نیایشگاه « پیر نارکی »در 58 کیلومتری باختر شهر یزد بر دامنه­ی کوه بلندی بنام « تجنک » نزدیک « دره زنجیر » یا در نزدیکی تفت ، از « دره گیگون » قرار دارد.

در باور مردم این مکان پناهگاه عروسی از فرمانروایان پارس به نام « ناز بانو » یا « زربانو » است.« نازبانو » در هنگام حمله­ی ­تازیان، به کوهی در دره­ی زنجیر رسیده و خواهان پناه گرفتن در کوه می­شود که کوه وی را پناه نمی­دهد، از همین روی مردم تا کنون نیز به آن کوه سنگ می­زنند او سپس به کوه گیگون‌ می­رسد،از کوه می­گذرد و در دامنه­ی کوه نارکی درخواست یاری از پروردگار می­کند ، که کوه وی را در خود پناه می­دهد و از آنجا چشمه­ای روان می­شود و بعدها نازبانو در خواب یک بیابان گرد روشن بین نمایان شده و از او می­خواهد که بنای نیایشگاه پیر نارکی را بنا کند.

 

مراسمی که در نیایشگاه پیر نارکی برگزار می­شود مانند پیرسبز(چکچکو) مفصل نیست و بیشتر جنبه ی گردهمایی فرهنگی را دارد.در این مراسم پس از نیایشی کوتاه و پخش کردن نزوراتی چون آش ، آبگوشت و سیروک (نانی شبیه به پیراشکی بزرگ)، از دانش آموزان و دانشجویان ممتاز زرتشتی تجلیل شده و جوایزی به آن­ها داده می­شود.

 

نوروز ماه گیلانی یکم نوروزما دیلمی برابر با 17 امرداد در گاهشماری ایرانی نخستین روز از «نوروزما» و آغاز سال نو در گاهشماری دیلمی (گیلانی).

دکتر بتسابه مهدوی

16 دی 1395

تهران

جشن فندق

دکتر بتسابه مهدوی

 

تیر روز از امردادماه برابر با 13امرداد در گاهشماری ایرانی در نیمه­ی امرداد ماه جشنی بنام «جشن فندق» یا «جشن فندق چینی» در بسیاری از روستاهای استان قزوین، به ویژه در «رودبار شهرستان» برگزار می­شود.در این جشن هم به مانند «جشن انار چینی»، همه با هم به مزارع می­روند، در ابتدا یک نفر چامه­هایی که بیشتر به صورت بداهه می­باشند می­خواند و دیگران نیز با او هم­آواز می­شوند و در همین حال چیدن فندق را آغاز می­کنند، دوشیزگانی که تازه نامزد شده­اند برای همسران خود از مغز فندق رشته­ای به مانند گردنبند، درست می­کنند که «گلوانه» نام دارد، آن را پیش خود نگه می­دارند و در فصل زمستان به شوهرانشان هدیه می­دهند.

 

فندق از جمله محصولاتی است که هم در صنعت استفاده می­شود و هم جنبه­ی مصرف خوراکی دارد و رودبار شهرستان از جمله مناطقی است که فندق به صورت عمده در آن کشت می­شود.

 

جشن میانه ی تابستان دی به مهرروز از امرداد ماه برابر با 15امرداد در گاهشماری ایرانی جشن میانه ی فصل تابستانو زمان گاهنباری به نام «مدیوشم»در اوستایی «مَئیذیوئی شِمَه» به معنای «میانه ی تابستان».

دکتر بتسابه مهدوی

16 دی 1395

تهران

عید تادئوس

دکتر بتسابه مهدوی

 

بیست و نهم جولای برابر با 7 امرداد در گاهشماری ایرانی تادئوس یا قره­کلیسا(طاطائوس - تاتائوس - Tatavoos) نخستین کلیسای مسیحیت در ایران است که در منطقه­ی سرسبز و زیبای چالدران در شمال غرب کشور ساخته شده است.

هر سال عده­ی زیادی از ارمنیان ایران و کشورهای همسایه، برای بزرگداشت روز ویژه­ی تادئوس در آنجا گرد هم می­آیند.این مراسم هر سال بین اول تا هفتم امرداد ماه برگزار می­شود.

 

محوطه­ی بزرگی در اطراف کلیسا، با چادرهایی رنگارنگ برپا و تدارک دیده می­شود و خانواده­ها در این چادرها ساکن می­شوند. در این روزها کودکان برای انجام مراسم غسل تعمید به کلیسا آورده می­شوند. مادران، کودکان خود را به دست کشیش­های کلیسای تادئوس می­سپارند تا غسل تعمیدشان دهند.

شب هنگام نیز ساکنان از چادرها نیز بیرون می­آیند و آتش برپا می­کنند. جوان­ترها به نشانه­ی گرمی و دوستی به دور آتش حلقه می­زنند و به زبان­های ارمنی، فارسی و گاه آذری، آوازهایی مخصوص می­خوانند.

 

بامداد روز مراسم اصلی، ساکنان چادرها زودتر از همیشه بیدار می­شوند. گوسفندهای نذری را قربانی می­کنند و گوشت نذری را در بین میهمانان دیگر تادئوس پخش می­کنند.در این روز، خواندن دعا و انجام فرایض مذهبی ویژه­ی ارمنیان در داخل کلیسا انجام می­پذیرد و پس از مراسم مذهبی، تبرک ساختمان کلیسا با آب مقدس، حدود نیمروز انجام می­شود و پس از آن شادی و پایکوبی به مناسبت این روز مقدس آغاز می­شود.

تادئوس مسیحی در همان سال­های نخستینی که حضرت عیسی به تبلیغ دین می­پرداخت، راه ارمنستان را در پیش گرفت. این حواری مسیح، به نقاط مختلف ارمنستان سفر کرد و به تبلیغ مسیحیت پرداخت.

 

تادئوس قدیس همراه عده ای از پیروانش در سال 48میلادی در ناحیه­ی «آرتاز» کشته شد و با رسمیت یافتن دین مسیح، پیروان این آیین مقبره­ایی بر مزار این قدیس برپا کردند که در سده­های بعدی به زیارتگاه با شکوهی مبدل گشت.

نخستین نشانه­ای که درمتون تاریخی از این زیارتگاه پیدا شده در یکی از نوشته­های «توما آرزرونی»، مورخ ارمنی است که در اواخر سده­ی نهم و اوایل سده­ی دهم میلادی از دیر تادئوس (طارئوس) قدیس نامبرده است.

دکتر بتسابه مهدوی

16 دی 1395

تهران