جشن کاشت

دکتر بتسابه مهدوی

 

از هرمزد تا سپندارمذ از مهرماه برابر با 1 تا 5 مهر در گاهشماری ایرانی در روزهای نخستین مهرماه جشنی به نام «جشن کاشت» در برخی از شهرها و روستاهای ایران به ویژه در مهاباد آذربایجان غربی برگزار می­شود.

 

بدین­گونه که کیسه­هایی از حبوبات و بذرهای مختلف را از شاخه­های درخت کوچک خشکیده­ای آویزان کرده و آن را آتش می­زنند، کیسه­ای را که زودتر از همه بسوزد، نمونه­ی محصول کشت بیشتر قرار می­دهند.

دکتر بتسابه مهدوی

19 دی 1395

تهران

مهر

دکتر بتسابه مهدوی

 

جشن میترا کانا

هرمَزد روز از مهرماه برابر با 1 مهرماه در گاهشماری ایرانیروز جشن بزرگ «میثرَکَنَه / میتراکانا /مهرگان»، بزرگ­ترین جشن هخامنشی در ستایش و گرامیداشت «میترا» در نخستین روز ماه «باگایادی / بَغَیادی»(یاد خدا)، و نیز آغاز سال نو در گاهشماری هخامنشی.

 

امروزه نیز سنت کهن آغاز سال نو از ابتدای پاییز با نام «سال وِرز»، در تقویم محلی کردان مُکری مهاباد و طایفه­های کردان شکری باقی مانده­ است.

 

در تقویم محلی پامیر (به ویژه دو ناحیه­ی «ونج» و «خوف»)از نخستین روز پاییز(تیرماه)(1)با نام «نوروزِ تیرَه ما» یاد می­کنند.

 

آغاز پاییز به عنوان آغاز سال نو زراعی همچنان در میان کشاورزان رایج است. همچنین بیرونی از این روز با عنوان «نیم سرده»(نیمه­ی سال) نام برده است.هنگام اصلی جشن «مهرگان» نیز در اصل در چنین روزی بوده که بعدها به شانزدهم مهرماه منتقل شده است.

در ادبیات کهن فارسی نیز همواره جشن مهرگان با نخستین روز فصل پاییز برابر دانسته شده است.

دکتر بتسابه مهدوی

18 دی 1395

تهران

جشن پایان تابستان

دکتر بتسابه مهدوی

 

واپسین روز از شهریورماه برابر با 31 شهریور در گاهشماری ایرانی جشن پایان فصل تابستان و زمان گاهنباری به نام «پَتیَه شَهیم»در اوستایی «پَئیتیش هَهیَه» به معنی «پایان تابستان».

دکتر بتسابه مهدوی

18 دی 1395

تهران

جشن انار

دکتر بتسابه مهدوی

 

از ماراسپند روز شهریورماه برابر با 29شهریور در گاهشماری ایرانی برگزاری «جشن انارچینی» در پایان شهریورماه تا آغاز مهرماه در بخش تارم و روستاهای انبوده‎ و رودبار الموت قزوین که همراه با شادی کردن و نواختن دایره و سورنا و دهل انجام می شود و پیش از آن کسی حق چیدن انار ندارد.

 

انار سنگان‎‎ و انار انبوده‎ مهم تـریـن محصولات‎‎‎ باغی‎‎ این‎ منطقه است که شهرت جهانی دارد و به‎ کشورهای‎ خارجی‎‎ نیز صادر می شود.

دکتر بتسابه مهدوی

18 دی 1395

تهران

گاهنبار پتیه شهیمگاه

دکتر بتسابه مهدوی

 

از اشتاد روز تا انارام روز از شهریورماه برابر با 26 تا 30 شهریور در گاهشماری ایرانی«پَتیه شَهیم»(در اوستایی پئی تیشههیه)، به معنی پایان تابستان، سومین جشن از جشن های گاهنباری است.

در باور سنتی زرتشتیان این جشن یادآور سومین مرحله ی آفرینش است و هنگام آفریده شدن زمین.مراسم این جشن نیز به مانند جشن های گاهنباری دیگر است، با این تفاوت که این جشن، جشن کشاورزی است و با گردآوری دانه ها در کشتزارها و چیدن میوه ها در باغ ها برگزار می شود.

دکتر بتسابه مهدوی

17 دی 1395

تهران

جشن خزان

دکتر بتسابه مهدوی

 

دی به آذر روز از شهریورماه برابر با 8شهریور در گاهشماری ایرانی جشنی به نام «جشن خزان» یا «جشن مُغان» در برخی از شهرهای ایران به ویژه شهر دماوند، این جشن از جمله جشن های کهنی است که همراه با آتش افروزی بر بام خانه ها و چراغانی کردن و آذین بستن کوچه و خیابان برگزار می شده است.

 

از جمله مراسم این جشن می توان به سوارکاری نیز اشاره کرد.انگیزه ی برپایی این جشن،پایان تابستان و آغاز فصل خزان می باشد.برخی نیز هنگام برپایی این جشن را در هجدهم شهریورماه دانسته اند. گویا دو جشن با نام جشن خزان برگزار می شده که جشن خزان نخستین در روز دی بآذر، برابر روز هشتم شهریور ماه انجام می شده و جشن خزان دیگر، هرمزد روز از مهرماه ، روز اول مهر.«ابوریحان بیرونی» نیز از دو خزان نام می برد : 

 

خزان خاصه در هجدهم شهریور و خزان عامه در دوم مهر.«خلف تبریزی» درباره ی این جشن می گوید:«خزان روز هشتم باشد از شهریورماه قدیم و این روز جشن مغان است.» «گردیزی» نیز در «زین الاخبار»،جشن خزان را به روز پانزدهم شهریورماه منسوب می دارد.

 

«جیمز موریه» از آخرین کسانی است که در سفرنامه اش از برگزاری این جشن در شهر دماوند در روز هشتم شهریورماه یاد کرده است.

دکتر بتسابه مهدوی

17 دی 1395

تهران

جشن خاچوراتس

دکتر بتسابه مهدوی

 

هیجدهمین روز از ماه ناواسارد ارمنی برابر با 26ام امرداد در گاهشماری ایرانی جشنی به نام خاچوراتس یا روز تجلی چلیپا (صلیب) در میان ارامنیان ایران و انجام مراسم بزرگداشت صلیب در کلیسا در نزدیکترین یکشنبه به این روز شهریور

دکتر بتسابه مهدوی

17 دی 1395

تهران

عروج مریم عذرا

دکتر بتسابه مهدوی

 

جشنی به نام «عید عروج حضرت مریم» در میان ارمنیان و آشوریان ایران و انجام مراسمی به نام «تبرک انگور» یا «خاقوق اورهنک».

انگور برای آشوریان،مانند گندم ارزش غذایی بسیاری دارد؛ زیرا از روزگاران قدیم پرورش تاک و گندم، حرفه و شغل اصلی آنان بوده است. به همین دلیل، برای انگور مراسم خاصی به جای می آورند و تا نخستین محصول خود را تبرک نکنند، از آن نمی خورند.

 

آشوری ها،جشن تبرک انگور را در روز «شارادمارتی ماریام»؛ یعنی همان روز درگذشت

حضرت مریم، انجام می دهند.آشوری ها در این روز به کلیسا می روند و مراسم مخصوص هر یکشنبه را انجام می دهند و به همراه آن، دعاهای ویژه ی تبرک انگور را می خوانند.

 

پس از ایراد خطبه و آوازها و سرودهای مذهبی که همه به زبان آشوری است، کشیش سه بار بر ظرف محتوی انگور، صلیب رسم می کند و با این کار، انگور متبرک می شود. در پایان مراسم، نان مقدس و نیز مقداری انگور میان شرکت کنندگان در کلیسا تقسیم می شود.

ارمنیان نیز این مراسم را که به آن «خاقوق اورهنگ» می گویند، در روز عید حضرت مریم انجام می دهند. در این روز، در کلیسا، ابتدا شاراگان خاصی به نام « پارک سورب خاچی» اجرا می شود و سپس بندهایی از انجیل خوانده می شود.

شاراگان را کشیش یا بالاترین فرد روحانی و مذهبی، با هم آوازی گروه کر می خواند و احیانا برخی از مردم حاضر در کلیسا نیز، شاراگان را همراه آن ها زمزمه می کنند. در پایان، از درگاه الهی درخواست می شود که روح و جسم آدمیان را از گناهان پاک سازد و برای شرکت در مراسم تبرک انگور آماده کند.

 

سپس طی تشریفاتی، سه بار انگور متبرک می شود و در میان حاضران تقسیم می گردد.دربارره ی چرایی تبرک انگور، می گویند که طبق روایات، حضرت مسیح خود را به انگور تشبیه می کرد و می فرمود :«همانگونه که انگور ذره ای فساد را تحمل نمی کند، من هم نمی کنم.»و این گفته، علت احترام انگور از جانب کلیسا عنوان شده است.روز تبرک انگور قرن هاپیش از مسیحیت وجود داشته است. در فصل میوه چینی، میوه باغ ها را تبرک می کردند، به همین آیین بعد از مسیحیت رنگ مذهبی داده شد.

با عروج حضرت مریم در فرهنگ ارامنه، انگور، انار و زردآلو سمبل تسلسل نسل ها و پایداری و نشاط شده است.

دکتر بتسابه مهدوی

16 دی 1395

تهران

جشن می خواره

دکتر بتسابه مهدوی

 

رَشن روز از امردادماه برابر با 18 امرداد در گاهشماری ایرانی جشن «مَی خواره» در سرزمین «سُغد» و «ورا رود»(= ماورالنهر) که ابوریحان بیرونی از آن یاد می کند و آن را برابر با هجدهمین روز مردادماه یا «اشناخندا»ی سغدی می داند.

 

با توجه به گفتار بیرونی که ویژگی جشن «می خواره» را نوشیدن عصیر ناب یاد می کند و نیز با توجه به چند شاهد دیگر، می توان گمان داد که یکی از ویژگی های جشن مردادگان، نوشیدن نوشیدنی های خاصی همچو افشره ی گیاه «هوم» و یا آبجو بوده باشد.

 

گیاه مقدس «هوم» و افشره ی آن برای مردمان باستان همواره یک نوشابه ی جاودانی و عامل بی مرگی دانسته می شده است.

 

آنچنان که از منابع هندو همانند «ریگ ودا» برمی آید، این نوشیدنی و نیز جام آن به نام «اَمرتـَه» شناخته می شده که به معنای بی مرگی است.همچنین در «ایلیاد» هومربرای شستشوی «آشیل» پهلوان اسطوره ای  یونانی از نوشابه ای جاودانی به نام «اَمبروسیه» یاد شده است که آن نیز با بی مرگی در پیوند است.

دکتر بتسابه مهدوی

16 دی 1395

تهران

جشن فندق

دکتر بتسابه مهدوی

 

تیر روز از امردادماه برابر با 13امرداد در گاهشماری ایرانی در نیمه­ی امرداد ماه جشنی بنام «جشن فندق» یا «جشن فندق چینی» در بسیاری از روستاهای استان قزوین، به ویژه در «رودبار شهرستان» برگزار می­شود.در این جشن هم به مانند «جشن انار چینی»، همه با هم به مزارع می­روند، در ابتدا یک نفر چامه­هایی که بیشتر به صورت بداهه می­باشند می­خواند و دیگران نیز با او هم­آواز می­شوند و در همین حال چیدن فندق را آغاز می­کنند، دوشیزگانی که تازه نامزد شده­اند برای همسران خود از مغز فندق رشته­ای به مانند گردنبند، درست می­کنند که «گلوانه» نام دارد، آن را پیش خود نگه می­دارند و در فصل زمستان به شوهرانشان هدیه می­دهند.

 

فندق از جمله محصولاتی است که هم در صنعت استفاده می­شود و هم جنبه­ی مصرف خوراکی دارد و رودبار شهرستان از جمله مناطقی است که فندق به صورت عمده در آن کشت می­شود.

 

جشن میانه ی تابستان دی به مهرروز از امرداد ماه برابر با 15امرداد در گاهشماری ایرانی جشن میانه ی فصل تابستانو زمان گاهنباری به نام «مدیوشم»در اوستایی «مَئیذیوئی شِمَه» به معنای «میانه ی تابستان».

دکتر بتسابه مهدوی

16 دی 1395

تهران